علت خارش سر و ۶ راهکار طبیعی برای درمان آن
شما هم سرتان را می‌خارانید؟ بعضی‌ها وقتی می‌خواهند به موضوعی جدی فکر کنند، سرشان را می‌خارانند، می‌گویند: «بذار درباره‌اش فکر کنم!»؛ که در واقع یک جور فرصت خواستن است. اما برای خیلی‌های دیگر، خاراندن سر، جدی است زیرا سرشان، مخصوصا پوست سرشان، واقعا و مدام می‌خارد.
اغلب تصور می‌کنیم علت خارش سر، مشکل شایع شوره‌ی سر است، اما بیماری‌های زیادی می‌توانند باعث خشکی و خارش پوست سر شوند، مانند عفونت قارچی و یا حتی عفونت باکتریایی ناشی از یک بیماری خودایمنی.
خارش مداوم پوست سر می‌تواند با علائمی چون عفونت پوست، تورم و التهاب، قرمزی، کچلی و آسیب‌دیدگی موها همراه باشد. درمان‌های متداول معمولا به صورت درمان‌های ضدمیکروبی، کراتولیتیک، استروئیدها و رژیم‌های خاص غذایی هستند. اما بدون تردید یکی از مؤثرترین شیوه‌های درمان خارش سر، استفاده از شامپوی ضدشوره‌ی مناسب برای از بین بردن پوسته‌های روی سر است، و برای درمان بلند مدت خارش سر، باید دلیل آن را پیدا کنید. در ادامه، برخی از بهترین راهکارهای طبیعی جهت رفع خارش سر را برای‌تان می‌گوییم و شایع‌ترین دلایل خارش سر را شرح می‌دهیم.
راهکارهای طبیعی درمان خارش سر
۱. روغن درخت چای
روغن درخت چای با نام علمی «ملالوکا» (melaleuca)، عصاره‌‌‌ی مفیدی است که خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی دارد، یعنی می‌تواند با باکتریها، ویروس‌ها و قارچ‌ها مبارزه کند. طبق تحقیقاتی که نتایج آن در «ژورنال بین‌المللی بیماری‌های پوستی» (International Journal of Dermatology) منتشر شده، مطالعات زیادی نشان داده‌اند روغن درخت چای، برای درمان علائم التهابی گوناگونی مانند درماتیت سبوره‌ای مفید است، و در نهایت به فرایند درمان و التیام کمک می‌کند.
در مطالعه‌ی دیگری هم که نتایج آن در «ژورنال آکادمی بیماری‌های پوستی آمریکا» (Journal of the American Academy of Dermatology) منتشر شد، تاثیرات روغن درخت چای را روی افرادی دچار شوره‌ی سر که از شامپوی حاوی ۵ درصد روغن درخت چای استفاده کرده بودند، بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که خارش و شوره‌ی سر در این افراد به میزان ۴۱ درصد بهبود یافته است.
۲. یوگا، تای‌چی و دیگر ورزش‌ها
شاید عجیب به نظر برسد اما آیا می‌دانستید علم نشان داده ورزش می‌تواند به کاهش التهاب ناشی از خارش سر کمک کند؟ بله درست است، براساس گزارش «مؤسسه‌ی ملی پسوریازیس» (The National Psoriasis Foundation)، بیماران مبتلا به پسوریازیس، با کمک یوگا، تای‌چی، چی‌کونگ (qigong) و به‌طور کلی ورزش، نتایج مثبتی گرفته بودند، چرا که ورزش مناسب، نیازمند کنترل تنفس است. تمرین‌های کششی و قدرتی، همراه با مدیتیشن و مراقبه نیز می‌توانند باعث بهبود جریان خون شوند، زیرا استرس را کاهش می‌دهند.
۳. موها، شانه و بُرس‌تان را تمیز نگه دارید
البته همه‌ی دلایل خارش سر مربوط به بیماری‌های مُسری نیستند، اما مثلا «تینئا کاپیتیس» (tinea capitis) یا کچلی، واگیردار است. رعایت بهداشت فردی اهمیت زیادی دارد و نباید شانه و برس‌تان را با کسی شریک شوید. از آنجایی که کچلی یا عفونت قارچی در میان کودکان بیشتر شایع است، حتما الگوهای مناسب بهداشتی را با دقت به آنها آموزش بدهید.
۴. از ماسک موی مؤثر در کاهش خارش سر استفاده کنید
آیا تا به حال ماسک مو موز، آووکادو و عسل را امتحان کرده‌اید؟ خوردن‌شان که خیلی خوب به نظر می‌رسد! اما این سه می‌توانند بر پوست سر هم تأثیر شگفت‌انگیزی داشته باشند. مثلا سالیان درازی است که عسل به عنوان مرهمی برای زخم شهرت دارد. براساس گزارش‌های علمی فراوان، میکروارگانیسم‌های موجود در عسل، با باکتریها و قارچ‌ها مبارزه می‌کنند.
اگر چند بار در هفته از ماسک موی مناسب استفاده کنید، می‌توانید باکتریها را نابود کنید و به شیوه‌ای طبیعی و سالم، تفاوت‌های چشمگیری در وضعیت موهایتان ایجاد کنید. به راحتی می‌توانید یک موز کوچک له شده را با دو قاشق غذاخوری عسل و نصف یک آووکادو به خوبی ترکیب کنید و ماسک حاصل را کاملا به پوست سرتان بمالید. اجازه دهید ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بماند و سپس با یک شامپوی مناسب بشویید.
۵. از خوردن غذاهایی که باعث التهاب و آلودگی می‌شوند، اجتناب کنید
ممکن است از طریق غذاهایی که می‌خورید دچار عفونت‌های قارچی و التهاب شوید. خیلی مهم است که از مصرف این نوع غذاها مانند غذاهای فرآوری‌شده، قند و شکر، گلوتن، لبنیات، سویا، بادام زمینی و الکل که تنها چند نمونه هستند، پرهیز کنید. گنجاندن غذاهای ضد عفونت‌های قارچی در رژیم غذایی بهترین کاری است که می‌توانید انجام دهید. سیر، سرکه سیب، موز، آواکادو، روغن کتان، زنجبیل و روغن نارگیل، نمونه‌هایی از خوراکی‌های ضد عفونت‌های قارچی هستند.
۶. از مواد شیمیایی برای موهای خود استفاده نکنید
بیشتر محصولات آرایشی مو که در بازار موجودند، حاوی مواد شیمیایی هستند. این مواد شیمیایی می‌توانند باعث خارش و آسیب پوست سرتان شوند. خوشبختانه می‌توانید با اجتناب از مصرف این محصولات و انتخاب راههای طبیعی و خانگی، از مصرف محصولات شیمیایی و مصنوعی بی‌نیاز شوید.
سعی کنید خودتان نرم‌کننده یا حالت‌دهنده بسازید. خیلی از کف‌ها و فوم‌های آرایشی حاوی مواد شیمیایی و عوامل ایجاد اگزما هستند و می‌توانند پوست سر را تحریک کنند. این تحریک و التهاب هم می‌تواند موجب خارش، قرمزی پوست و حتی بروز واکنش‌های آلرژیک مانند کهیر و خس خس سینه شوند.
علت خارش سر چیست؟
۱. شوره‌ی سر و درماتیت سبوره‌ای (Seborrhoeic dermatitis)
شوره‌ی سر و درماتیت سبوره‌ای، رایج‌ترین دلایل خارش پوست سر هستند. خارش و پوسته شدن، واکنش بدن ما نسبت به التهاب ناشی از عفونت مخمری است. عفونت مخمری معمولا روی پوست سر و سایر نواحی بدن که موی بیشتری در آنجا رشد می‌کند پیدا می‌شود. هر چند وجود عفونت مخمری، متداول است، اما رشد بیش از حد این عفونت مشکل‌ساز است.
شوره و درماتیت سبوره‌ای، ادامه‌ی طیف همان بیماری هستند که سایر قسمتهای بدن را دچار مشکل درماتیت سبوره‌ای می‌کنند و اغلب، افراد دچار اگزما، شوره هم خواهند داشت. شوره روی پوست سر شکل می‌گیرد و معمولا باعث خارش و پوسته شدن می‌شود، اما ممکن است شما التهاب را نبینید. از طرفی دیگر، درماتیت سبوره‌ای می‌تواند همان‌طور که سایر نواحی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، روی پوست سر نیز بروز کند، اما علاوه بر خارش و پوسته، که می‌تواند شدید هم باشد، با التهاب نیز همراه است. عواملی چون سیستم ایمنی، ژنتیک، استرس هیجانی و تغذیه، همگی می‌توانند احتمال بروز و تشدید شوره‌ی سر و درماتیت سبوره‌ای را بیشتر کنند.
۲. واکنش‌های آلرژیک ناشی از غذا و شامپو
عوامل زیادی می‌توانند سبب واکنش‌های آلرژیک شوند، اما شایع‌ترین آنها، غذا و شامپو هستند. غذاهای زیادی، مانند قند تصفیه شده، بادام زمینی و فرآورده‌های سویا باعث التهاب و عفونت‌های قارچی می‌شوند، و اگر از خیر این خوراکی‌ها نگذرید به احتمال زیاد دچار مشکل خواهید شد.
ضمنا اگر شامپوی شما حاوی مواد شیمیایی زیادی باشد، احتمال اینکه پوست سرتان دچار واکنش آلرژیک به این مواد شود افزایش می‌یابد، که به آن درماتیت تماسی می‌گویند. یکی از اولین کارهایی که می‌توانید انجام دهید کنار گذاشتن شامپو و نرم‌کننده‌ی فعلی‌تان است تا ببینید مشکل برطرف می‌شود یا نه.
۳. بیماری خود ایمنی
پسوریازیس، یک بیماری مزمن خود ایمنی است که علائم آن شامل پوسته‌های قرمز، برآمده و فلس مانند روی پوست یا روی پوست سر می‌شود. می‌دانیم پسوریازیس یک بیماری وراثتی است اما کارشناسان هنوز به شناخت دقیقی از علت آن نرسیده‌اند. اگر به این بیماری مبتلا هستید، نباید آن را نادیده بگیرید و درمان نشده رها کنید، چون موجب خارش پوست سر و تشدید علائم این بیماری خواهد شد.
۴. تینئا کاپیتیس یا کچلی
تینئا کاپیتیس یک عفونت قارچی است که معمولا آن را به نام کچلی می‌شناسند و اغلب موجب عفونت در پوست سر می‌شود. دلیل این بیماری، رشد عمقی قارچ در فولیکول مو است که می‌تواند باعث ریزش مو به صورت تکه‌های دایره مانند شود. عفونت اغلب به صورت کهیر یا اگزمای برآمده ظاهر می‌شود و ممکن است دانه‌های سیاه یا ظاهری ته ریش مانند داشته باشد. عفونت‌های پوستی معمولا در ریش مردان، کشاله‌ی ران که به آن خارش کشاله‌ی ران می‌گویند و بین انگشتان پا که معمولا به نام پای ورزشکار شهرت دارد، پیدا می‌شود.
قارچ‌ها می‌توانند در بافت مرده‌ی مو، ناخن و یا نواحی بیرونی پوست زندگی کنند. احتمال ابتلا به تینئا کاپیتیس زمانی بیشتر می‌شود که آسیب‌هایی در پوست یا پوست سر وجود داشته باشد، موهایتان را دیر به دیر بشویید، و یا برای مدت‌های طولانی پوستتان مرطوب بماند که اغلب به دلیل تعریق زیاد این اتفاق می‌افتد. کچلی، به راحتی سرایت می‌کند و بیشتر، بچه‌ها به آن دچار می‌شوند، اما معمولا با شروع سن بلوغ، ناپدید می‌شود. تینئا کاپیتیس یا کچلی، بر خلاف پسوریازیس یا عفونت قارچی می‌تواند از طریق تماس با انسان یا حیوان، شانه و برس، کلاه یا هر چیز دیگری که با قارچ‌ها تماس پیدا کرده باشد منتقل شود.
۵. شپش سر
شاید این تصور وجود داشته باشد که تنها بچه‌های مدرسه‌ای به شپش سر دچار می‌شوند اما این موجودات کوچک می‌توانند بزرگسالان را هم گرفتار کنند. در واقع شپش، موی تمیز را ترجیح می‌دهد.
علائم شپش سر معمولا خارش پوست سر، گردن و گوش‌هاست که واکنشی آلرژیک به بزاق شپش‌هاست. گاهی امکان دارد دو تا شش هفته بعد از هجوم شپش‌ها خارشی وجود نداشته باشد، مخصوصا برای کسی که برای اولین بار دچار شپش می‌شود. تخم شپش که به آن «نیت» (nit) می‌گویند، بسیار بسیار ریز بوده و به تار موی فرد می‌چسبد. شپش ممکن است به صورت شوره به نظر برسد، اما بر خلاف شوره که با تکان دادن سر، جدا می‌شود، شپش به دلیل چسبندگی زیاد به تار مو، به راحتی جدا نمی‌شود.
می‌دانیم که خیلی ناخوشایند به نظر می‌رسد اما گاهی حتی می‌توانید شپش‌ها را ببینید که در حال رفت و آمد روی سر هستند، با این حال پیدا کردن شپش‌ها در این حالت سخت‌تر است.
اقدامات پیشگیرانه و توصیه‌های نهایی
همان‌طور که گفته شد، شانه و برس‌تان را با کسی شریک نشوید. اگر با هرگونه واکنش آلرژیک روبه‌رو شدید و دلیل آن را نمی‌دانید، عوامل احتمالی را حذف کنید تا بتوانید عامل اصلی را بیابید. یادآوری می‌کنیم مواد شیمیایی موجود در شامپوها، نرم‌کننده‌ها و سایر محصولات مربوط به مو و نیز برخی از غذاهایی که می‌خورید می‌توانند موجب خارش پوست سر و حساسیت آن شوند. اگر علائم تشدید شدند یا ادامه پیدا کردند، حتما هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.
یافتن راه حل برای خارش سر می‌تواند ساده باشد. راههای گوناگون را امتحان کنید تا بتوانید عامل اصلی خارش سر را بیابید و سپس راهکار درمانی مناسب را در پیش بگیرید. اگر تعلل کنید، تنها نتیجه‌اش این خواهد بود که خارش سر مزمن، و شدیدتر می‌شود.
