ریزش مو چیز عجیب‌و‌غریبی نیست. ریزش تعدادی مو بعد از حمام، سشوار کردن یا موقع شانه زدن اشکالی ندارد و کاملا هم طبیعی است. دکتر فرانچسکا فاسکو (Francesca Fusco)، متخصص مو می‌گوید: «هر انسان به‌طور میانگین روزانه ۵۰ تا ۱۰۰ تار مو از دست میدهد. مو چرخه‌ی طبیعی خود را طی می‌کند و تار موی جدید جایگزین می‌شود.» ولی دلیل ریزش مو همیشه این نیست، ریزش موها ممکن است نشان‌دهنده‌ی یک مشکل پزشکی باشد که به معاینه و احتمالا درمان احتیاج دارد. بیایید این متن را بخوانیم تا با ۹ علت ریزش مو و راههای جلوگیری از ریزش مو آشنا شویم.
۱. تلوژِن اِفلوویوم
تلوژن افلوویوم پدیده‌ای است که بعد از بارداری، جراحی‌های مهم، کاهش وزن شدید یا استرس زیاد اتفاق می‌افتد و باعث می‌شود که روزانه موقع حمام، سشوار کردن و شانه زدن، تعداد زیادی مو از دست بدهید. این پدیده می‌تواند از عوارض جانبی مصرف داروهای ضدافسردگی، بتابلوکرها یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی باشد. در مدت ابتلا به تلوژن افلوویوم، مو سریع‌تر از حد طبیعی از فاز «رشد» به فاز «استراحت» حرکت می‌کند و بعد از آن وارد فاز «ریزش» می‌شود.
نشانه‌ها: خانم‌ها معمولا ۳ تا ۶ هفته بعد از گذراندن یک حادثه‌ی پردغدغه، تلوژن افلوویوم را تجربه میکنند و در شدیدترین حالت ممکن است به اندازه‌ی یک مشت مو از دست بدهند.
روش تشخیص: آزمایش خاصی برای تشخیص این پدیده وجود ندارد، اما احتمالا پزشکتان سؤالاتی درمورد اتفاق‌های اخیر زندگی‌تان می‌پرسد و به برجستگی‌های به شکل باتوم روی پیاز موهایتان توجه می‌کند. این برجستگی‌ها نشان می‌دهند که موی شما چرخه‌ی کامل رشد را طی کرده، اما به‌خاطر استرس، این چرخه، سرعت زیادی داشته است.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: در موارد خاص مثل بارداری یا عمل جراحی باید صبر کنید تا دوره‌ی ریزش تمام شود. اگر ریزش به‌خاطر داروهایتان است با پزشکتان صحبت کنید تا دُز دارو را پایین بیاورد یا دارویتان را عوض کند. اگر هم علت ریزش مو استرس باشد، باید نگرانی‌هایتان را کم کنید.
۲. ریزش موی ارثی
آلوپسی آندوژنتیک یا همان ریزش موی ارثی، مهمترین دلیل ریزش مو است. این ژن را ممکن است از طرف خانواده‌ی مادری یا پدری به ارث ببرید و اگر هردوی آنها ریزش مو داشته باشند، احتمال اینکه شما هم این پدیده را تجربه کنید بیشتر می‌شود.
علایم: دکتر پاملا جاکوبوویچ (Pamela Jakubowicz)، متخصص پوست، می‌گوید که موهای جلوی سرِ زنانی که ریزش موی ارثی دارند، نازک می‌شود. این مشکل بسیار آرام پیشرفت می‌کند و ممکن است حتی در سن ۲۰ سالگی هم شروع شود. اگر مادرتان این مشکل را داشته باشد بیشتر در معرض آسیب هستید. در برخی موارد این ریزش ممکن است گسترش یابد و کل پوست سرتان را در بر بگیرد.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: اگر محلول ماینوکسیدیل (روگین) را روزی دوبار روی سرتان بمالید، می‌توانید سرعت ریزش موهایتان را کم کنید. این دارو برای مردان و زنان مناسب است اما زنان باید از یک محلول ضعیف‌تر استفاده کنند تا دچار عوارض جانبی آن نشوند. خانم‌ها در دوران بارداری و شیردهی هم نباید از این محلول استفاده کنند. فیناستراید هم که یک داروی خوراکی است، می‌تواند یک راه‌حل خوب برای آقایان باشد.
۳. کم‌کاری تیروئید
میلیون‌ها نفر، که اغلب‌شان خانم‌ها هستند، مشکل تیروئید دارند. تیروئید هورمونی است که متابولیسم، ضربان قلب و مزاج را کنترل می‌کند و وقتی ترشح این هورمون در بدن‌تان خیلی کم باشد شما به بیماری هیپوتیروئید یا کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شوید. برعکس، اگر بدن‌تان مقدار زیادی تیروئید ترشح کند به بیماری هایپرتیروئید یا پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوید. هورمون تیروئید بر همه‌چیز تأثیر می‌گذارد از سرعت متابولیسم پایه، سرعتی که بدن‌تان اکسیژن و انرژی را برای عملکردش مصرف می‌کند تا رشد مو، پوست و ناخن. اگر میزان ترشح این هورمون کم یا زیاد باشد در عملکرد بدن‌تان تغییراتی رخ میدهد.
نشانه‌ها: کم‌کاری تیروئید نشانه‌های زیادی دارد مثل: چاقی مزمن و بی‌دلیل، خستگی، یبوست، افسردگی و دشواری تمرکز. به‌علاوه پوست، مو و ناخن آسیب‌پذیرتر می‌شوند و به‌سادگی می‌شکنند. دکتر تئودور سی. فریدمن (Theodore C. Friedman)، مدیر قسمت غدد درون‌ریز، متابولیسم و داروهای مولکولی دانشگاه چارلز درو (Charles Drew) و یکی از نویسنده‌های کتاب «راهنمای کامل بیماری‌های تیروئیدی»، می‌گوید که این بیماری در خانم‌ها رایج‌تر است. حدود ۵ درصد مردم آمریکا این مشکل را دارند اما آمار زنان مبتلا به این بیماری ۱۰ برابر است.
کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث کاهش وزن بی‌دلیل، تپش قلب، عصبانیت، کج‌خلقی، اسهال، پوست مرطوب، ضعف عضلات و ظاهر مبهوت چشم‌ها شود و اگر سرعت متابولیسم زیاد شود ریزش مو را هم تجربه خواهید کرد. به‌طور کلی آمارها نشان می‌دهند کم‌کاری تیروئید کمتر از پرکاری تیروئید مشاهده می‌شود.
روش آزمایش: غده‌ی هیپوفیز، تیروئید را تحریک می‌کند تا هورمون تیروئید ترشح کند. آزمایش خون میزان هورمون تیروئیدِ در گردش را اندازه می‌گیرد. سطح بالای هورمون نشان‌دهنده‌ی پُرکاری تیروئید و سطح پایین آن هم نشان‌دهنده‌ی کم‌کاری تیروئید است.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: پزشکتان ممکن است داروهای کنترل‌کننده‌ی هورمون تیروئید را تجویز کند تا سطح آن به حد طبیعی برگردد. ممکن است برای تشخیص دُز مناسب، تست تی‌اس‌اچ هم انجام بدهید.
۴. لوپوس
لوپوس یک بیماری خودایمن مزمن است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به بافتهای سالم حمله کند. حدود یک و نیم میلیون نفر این مشکل را دارند و احتمال ابتلای زنان به این بیماری در سنین فرزندآوری بیشتر است.
نشانه‌ها: دکتر آرتور وینستین (Arthur Weinstein)، مدیر بخش روماتولوژی بیمارستان مرکزی واشنگتن، می‌گوید: «معمولا لوپوس باعث خستگی شدید، سردرد، زخم دهان و مفاصل دردناک و متورم می‌شود. خیلی از مردم حساسیت و التهاب پوستی را روی برآمدگی بینی‌شان تجربه میکنند و نسبت به خورشید حساس‌تر می‌شوند. دیگر نشانه‌ها شامل تب، ورم دست و پا و اطراف چشم، درد قفسه‌ی سینه و کم‌خونی می‌شود، این بیماری می‌تواند علت ریزش شدید مو هم باشد که ممکن است به شکل ملایم بروز کند و موقع حمام یا شانه‌زدن موها رخ بدهد یا اینکه کمی شدیدتر باشد و با ریزش موی دسته‌ای و التهاب پوست سر همراه شود.» چون این نشانه‌ها در خیلی بیماری‌های دیگر هم مشاهده می‌شوند، به لوپوس «مقلد بزرگ» هم می‌گویند.
روش تشخیص: متخصص روماتولوژی، مفاصل و بقیه‌ی بافت‌هایتان را برای پیدا کردن نشانه‌های التهاب مثل حرارت، درد، ورم و سرخی بررسی می‌کند. آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی‌های ضدهسته‌ای هم می‌تواند به تشخیص لوپوس کمک کند. همچنین دکتر وینستین می‌گوید که دانشکده‌ی روماتولوژی آمریکا ۱۱ شاخص را برای تشخیص لوپوس معرفی کرده است که داشتن ۴ تا از آنها نشان‌دهنده‌ی ابتلا به این بیماری است. هرچند وجود شاخص‌های کمتر همراه با بافت‌برداری پوست، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی این بیماری باشد.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: اگر ریزش موهایتان همراه با درد مفاصل، خستگی و دیگر نشانه‌های لوپوس است به یک متخصص روماتولوژی مراجعه کنید. این بیماری با داروهای خوراکی مثل پردنیزون (Prednisone) قابل درمان است. اگر خارش پوستی هم دارید باید به متخصص پوست مراجعه کنید تا برایتان یک کِرِم موضعی تجویز کند.
۵. کمبود آهن
زنانی که در دوران عادت ماهانه خون‌ریزی زیادی دارند یا به اندازه‌ی کافی مواد غذایی خون ساز مصرف نمی‌کنند، ممکن است دچار کمبود آهن شوند. کمبود آهن زمانی اتفاق می‌افتد که خون به اندازه‌ی کافی گلبول قرمز نداشته باشد. گلبول‌های قرمز وظیفه‌ی اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها را به‌عهده دارند تا انرژی‌شان تأمین شود.
نشانه‌ها: کمبود آهن باعث خستگی شدید، ضعف و رنگ‌پریدگی می‌شود. همچنین ممکن است سردرد، مشکل در تمرکز، سردی دست و پا و ریزش مو هم داشته باشید. اگر حرکت سنگین و شدیدی هم انجام بدهید نفس‌تان می‌گیرد.
روش تشخیص: برای تشخیص کم‌خونی معمولا مقدار فریتین را اندازه‌گیری میکنند، این پروتئین آهن را در بدن‌تان ذخیره می‌کند. ممکن است پزشکتان سطح هماتوکریت خون‌تان را هم بررسی کند. این تست نشان میدهد که چه میزان از خون‌تان از گلبول قرمز ساخته شده است.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: مواد غذایی حاوی آهن مثل گوشت، ماهی، سبزیجات، غلاتِ غنی‌شده و لوبیا مصرف کنید. اگر در کنار این غذاها از منابع ویتامین C هم استفاده کنید بهتر است چون به جذب بیشتر آهن کمک میکنند. زنها به روزی ۱۸ میلی‌گرم آهن احتیاج دارند که این عدد بعد از یائسگی به ۸ میلی‌گرم می‌رسد. با پزشکتان مشورت کنید تا اگر لازم است از مکمل‌های آهن استفاده کنید. دکتر فاسکو می‌گوید که می‌توانید از مکمل‌های مخصوص ریزش مو هم استفاده کنید. مواد تشکیل‌دهنده‌ی اصلی این مکمل‌ها ممکن است شامل بیوتین، سیلیس، السیستین و آهن باشند.
۶. سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
زنان بسیاری از سندروم تخمدان پلی‌کیستیک رنج می‌برند. این بیماری که می‌تواند از سن ۱۱ سالگی شروع شود به‌دلیل نامتعادل بودن هورمون‌ها اتفاق می‌افتد. در این بیماری، تخمدان، هورمون مردانه را بیشتر از حد طبیعی ترشح می‌کند. این سندروم اغلب باعث ناباروری می‌شود.
نشانه‌ها: سندروم تخمدان پلی‌کیستیک باعث رشد موی صورت، عادت ماهانه‌ی نامنظم، جوش و کیست در تخمدان می‌شود. دکتر فاسکو می‌گوید: «با اینکه ریزش موی سرتان خیلی زیاد می‌شود، اما موهای بیشتری در سایر اعضای بدن‌تان می‌روید.»
روش تشخیص: ممکن است پزشکتان برایتان آزمایش خون بنویسد تا سطح تستوسترون و دهیدرو‌اپی‌اندروسترون (یکی از محصولات جانبی تستوسترون) را بررسی کند.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: اغلب سندروم‌های تخمدان پلی‌کیستیک با قرص‌های ضدبارداری درمان می‌شوند. این قرص‌ها حاوی آنتی‌آندروژن هستند که از ترشح تستوسترون جلوگیری میکنند. اگر نمی‌توانید از این قرص‌ها استفاده کنید، احتمالا پزشکتان اسپیرونولاکتون تجویز می‌کند که عملکرد مشابهی دارد. کم کردن وزن هم می‌تواند به کاهش آثار هورمون‌های مردانه کمک کند.
۷. بیماری‌های پوستی سر
پوست سر ناسالم می‌تواند التهاب پوستی ایجاد کند که رشد مو را با مشکل مواجه می‌کند. بیماری‌های پوستی که به ریزش مو منجر می‌شوند شامل درماتیت سبورئیک (شوره)، پسوریازیس و عفونت‌های قارچی مانند رینگ‌وُرم هستند.
نشانه‌ها: دکتر جاکوبوویچ می‌گوید: «درماتیت سبورتئیک باعث ریزش پوسته‌ی سر می‌شود، پس می‌توانید پوسته‌های چرب و زرد را روی شانه‌هایتان یا در موهایتان ببینید. شوره می‌تواند در اثر مخمری به نام مالاسزیا، تغییرات هورمونی یا چربی زیاد پوست سر باشد. پسوریازیس یک بیماری خودایمن است که باعث تعویض بیش از حد سلول‌های پوست سر می‌شود و یک لایه‌ی ضخیم سفید روی پوست سر ایجاد می‌کند که اگر کنده شود، ممکن است باعث خون‌ریزی شود. عفونت قارچی هم در اثر تماس با یک فرد یا حیوانِ مبتلا به‌وجود می‌آید، باعث ایجاد قرمزی روی پوست سر می‌شود و می‌تواند به تمام نقاط آن گسترش یابد.»
روش تشخیص: آزمایش فیزیکی پوست سر می‌تواند در تشخیص نوع بیماری کمک کند. کِشت میکروب‌های قارچی و بافت‌برداری از پوسته‌ی سر احتمالا نشان‌دهنده‌ی رینگ‌ورم هستند.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: هرکدام از این بیماری‌ها روش درمان خاص خود را دارند: شامپو برای درمان شوره، دارو یا نوردرمانی برای پسوریازیس و داروهای ضدقارچ خوراکی برای رینگ‌ورم درمان‌های مرسومی هستند.
۸. طاسی منطقه‌ای
طاسی منطقه‌ای یا آلوپسی آره‌آتا یک بیماری خودایمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به فولیکول‌های مو حمله می‌کند. ۴٫۷ میلیون نفر در آمریکا از این بیماری رنج می‌برند و به نسبت مساوی در مردان و زنان رواج دارد. دلیلش ناشناخته است اما ممکن است با استرس و بیماری شروع شود.
نشانه‌ها: این بیماری می‌تواند در ۳ حالت رخ بدهد. دکتر فاسکو می‌گوید که آلوپسی آره‌آتا معمولا باعث تکه‌های صاف و دایره‌ای طاسی پوست سر، ابرو و پاها می‌شود. کل ریزش موی سر را آلوپسی توتالیس (طاسی کامل) می‌گویند و ریزش موی سایر نقاط بدن آلوپسی یونیورسالیس نام دارد. دکتر فاسکو می‌گوید: «بعضی بیماران می‌گویند قبل از اینکه ناحیه‌ای از بدن‌شان بی‌مو شود چیزی شبیه مور‌مور یا سوزش در آن قسمت حس می‌کردند.»
روش تشخیص: مشاهده‌ی الگوی ریزش مو و آزمایش خون برای بررسی میزان ذخیره‌ی آهن و آزمایش‌های هورمونی، میتوانند در تشخیص این بیماری کمک کنند.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: دکتر فاسکو می‌گوید: «بیماری آلوپسی آره‌آتا معمولا با کورتیکواستروئید موضعی درمان می‌شود.» در بعضی موارد ماینوکسیدیل (روگین) می‌تواند مشکل را حل کند. کم کردن اضطراب هم خیلی اهمیت دارد.
۹. مدل دادن بیش از حد موها
استفاده‌ی بیش از حد از شامپو، مدل دادن و رنگ کردن زیاد می‌تواند به موهای شما آسیب برساند. گرما و مواد شیمیایی مو را ضعیف میکنند و باعث شکنندگی و ریزش مو می‌شوند. معمولا ترکیب مواردی مثل کراتینه، رنگ و سشوار کردن علت ریزش مو و آسیب به آن است.
نشانه‌ها: اگر علت ریزش مو آسیب خارجی ناشی از مدل دادن به آن باشد، مو به‌سادگی می‌شکند و برآمدگی‌های باتوم‌شکل را نمی‌توانید روی ریشه‌اش ببینید.
روش تشخیص: دکتر جاکوبوویچ یک روش خاص دارد، او حدود ۵۰ تار مو را به آرامی می‌کِشد و به‌دنبال برجستگی‌های باتوم‌شکل روی پیاز مو می‌گردد.
کارهایی که می‌توانید انجام بدهید: از دستگاه‌هایی که گرمای زیادی تولید میکنند برای مدل دادن به موهایتان استفاده نکنید. درجه‌ی سشوارتان را روی خنک یا متوسط تنظیم کنید و تماس با سطوح فلزی را به حداقل برسانید. موهایتان را با بیش از دو درجه اختلاف نسبت به رنگ اصلی‌شان رنگ نکنید، چون هرچه اختلاف رنگ بیشتر باشد باید از رنگ موی بیشتری استفاده کنید که باعث شکستن و آسیب به مو می‌شود. اگر از ژل یا اسپری مو استفاده میکنید، قبل از خشک شدن مو، آن را شانه بزنید در غیر این صورت موهایتان سفت و حرکت شانه در آن سخت می‌شود و راحت‌تر می‌شکند. شرایط موهایتان فقط در ظاهر شما تأثیر ندارد بلکه نشان‌دهنده‌ی سلامتی‌تان هم هست. اگر ریزش مو دارید حتما به متخصص پوست و مو مراجعه کنید.
